Mumeyyilər kimlərdir və ya ixvanlığın yeni siması (1-ci hissə)

PDF yüklə :
Mumeyyilər (pdf-aze)
Мумайиты (pdf-rus)

Hazırladı:
Ramin Mütəllim

Yoxladılar və məsləhət gördülər:
Qamət Süleymanov
Səid İsrafilov
Abdurrahim Muradlı
İsmail Abu Xalid
Useyd Turabov
Tural Yusubov

 

Rəhman və Rəhim olan Allahın adı ilə

Giriş

Müəyyən müddət öncə dərc olunmuş “Sururilər və Qutbçular”, yaxud “Sələfilik cildinə girmiş İxvanlar”¹ adlı məqaləmizdə biz “Müsəlman qardaşlar” partiyasının tərəfdarları simasında əksər müasir xəvariclərin müəyyən səbəblərdən özlərini həqiqi İslamın əsl davamçıları – sələfilər (Əhli-Sünnə) kimi qələmə vermələrini müzakirə etdik. Lakin biz əmin olduq ki, bu insanlar bütün müasir xəvariclərin ideoloji atası sayılan Seyyid Qutbun dirçəltdiyi və təfsilatı ilə şərh etdiyi əsas xəvaric fikirlərindən üz döndərməyiblər.

Özlərini sələfi kimi qələmə vermələrinə və bir çox əqidə və fiqh məsələlərində sələfiliyə sadiqliklərini nümayiş etdirmələrinə baxmayaraq, onlar əksər müsəlman rəhbərlərin küfürdə ittiham edilməsi (təkfir), onlara qarşı çıxmağın (xürucun) icazəli olması və müsəlmanlar və müsəlman ölkələrinə münasibətdə terrorçuluğa və qan tökülməsinə çağırışdan başqa bir şey olmayan yalançı cihada çağırış kimi müasir xəvariclərin əsas prinsiplərinə sadiq qalıblar².

Beləliklə, bütün dünya müsəlmanları arasında sələfiliyin sürətlə və hərtərəfli şəkildə yayılmasını fürsət bilən əksər ixvanlar sələfilik libası geyərək müsəlman rəhbərlər əleyhinə xəvaricsayağı çağırışlarını indi artıq “sələfiliyin” davamçıları kimi həyata keçirməyə başladılar. Lakin, özlərini nə qədər pərdələməyə çalışsalar da, ideoloji liderləri olan Seyyid Qutbu həddən artıq mədh etmələri və ona qarşı duyduqları fanatikcəsinə sevgi onların hamısının ifşa olunması ilə nəticələndi. Onların böyük əksəriyyəti Seyyid Qutbu görkəmli alim hesab edir və onun islam əqidəsi ilə əlaqəli bir çox əsas məsələlərə dair bidətçi fikirlərinə göz yumurlar.

Lakin, maskalanmış ixvanlar özlərinin sələfi dəvəti və bütövlükdə müsəlmanlara münasibətdə fitnə-fəsadlarını və bəd niyyətlərini ifşa etmiş sələfi alimlərini aldatmağa nail olmadılar. İlk əvvəl müxtəlif təriqətlərin öyrənilməsi və təkzib (rədd) edilməsi üzrə mütəxəssis sələfi alimləri, daha sonra isə bütün nüfuzlu sələfi alimləri yekdilliklə sələfi libasına girmiş məşhur xəvaricləri ifşa etməyə və onlardan çəkindirməyə başladılar. Səudiyyə Ərəbistanı daxilində fəaliyyət göstərən Salman əl-Övdə, Səfər əl-Həvali və Muhamməd Sürur kimi məşhur qutbçular və sürurilər və onların bir çox ardıcılları böyük sələfi alimləri, həmçinin Səudiyyə Ərəbistanının keçmiş müftisi və Böyük Alimlər Şurası və Daimi Komitənin sədri İbn Bəz (Allah ona rəhmət etsin) tərəfindən ictimai şəkildə ifşa edildilər. Nəticə etibarilə, onların əksəriyyəti ya həbs edildilər, ya da təbliğat fəaliyyəti ilə məşğul olmaları qadağan edildi. Bununla bərabər, onların yeni ideoloji lideri Muhamməd Sürur qaçaraq Böyük Britaniyada sığınacaq tapmağa nail oldu və orada “Əs-Sünnə” adlı yeni jurnalını nəşr etməklə öz xəvaric fikirlərini yaymağa davam etdi.

Beləliklə, ixvan-qutbçuların səbəb olduğu təhlükəni və onların maskalanmaq və özlərini sələfi kimi qələmə vermək bacarığını dərk edən sələfi alimləri və bütün dünyada təbliğat fəaliyyəti ilə məşğul olan sələfi dəvətçilər öz təbliğatlarında Əhli-Sünnənin bəzi əsas mənhəc və əqidə məsələlərinin şərh olunmasına xüsusi əhəmiyyət verməyə başladılar. Bu məsələlərin şərhi, ixvan-qutbçuların xəvaric dəvətinin təkzib edilməsindən ibarət idi. Müsəlmanları xəvariclərin şərli ideologiyasından qorumaq üçün sələfi alimləri və elm tələbələri diqqəti müsəlmanın əsassız şəkildə küfrdə ittiham olunmasının (təkfir)  yolverilməzliyi, müsəlman rəhbərə tabe olmağın vacibliyi və onlara qarşı istənilən yollarla çıxmağın qadağan olunmasını (sözlər və əməllərlə xüruc), həmçinin həqiqi islam cihadının şərtləri və qaydaları və s. kimi mövzulara yönəltməyə başladılar.

Beləliklə, Allahın lütfü sayəsində bir çox sıravi müsəlmanlar özlərini sələfi kimi qələmə verən ixvan-qutbçuların əsas zəlalətləri və xüsusiyyətləri ilə tanış oldular. Odur ki, Nəbil əl-Avadi, Muhamməd əl-Arifi, Əbduləziz Turayfi, Muhamməd Həssən, Yasir Burhami və bir çox digərləri kimi yeni nəsil təbliğatçı-qutbçular peyda olduqda, sıravi sələfilər Muhamməd Sürur, Salman əl-Övdə və Səfər əl-Həvalinin başçılığı altında törədilmiş birinci fitnə zamanı olduğu kimi çox çaş-baş qalmadılar. Çünki, əksər sələfilər indi sürurilərin xüsusiyyətləri ilə tanış idilər və bu təriqətin yeni təmsilçilərini asanlıqla tanıdılar. Belə görünürdü ki, ixvanlıq daha heç vaxt sələfilərin sıralarına nüfuz edə və sələfi dəvətinə zərər vura bilməyəcək. Ta ki, yeni fəsadçı liderlər yeni fitnə törədənə qədər…

 

Sələfi libasına girmiş mumeyyilər

Ərəb dilində məyyə’ə feli  (مَيَّعَ) və ya onun feli ismi (məsdəri) olan təmyi’ (تَمْيِيعٌ) kəlməsi “həll etmək”, “əritmək”, “mayeyə çevirmək” kimi tərcümə olunur. Beləliklə, mumeyyi (المُمَيِّعُ) – hər hansı bir bərk materialı həll edərək mayeyə çevirən şəxsdir. İmam Buxarinin “Səhih” toplusunda rəvayət etdiyi hədisdə Peyğəmbər (Allahın ona salavat və salamı olsun) buyurur: “Mədinə əhli əleyhinə fitnə-fəsad törədənlər ( انماع ) əriyəcək (yəni, “məhv olacaq” – müəllifin qeydi), duzun suda ( ينماع ) əridiyi kimi”.

Terminologiya baxımından təmyi’, şeyx Xalid Raddadinin (Allah onu qorusun) dediyi kimi:

“Həvasının və bidətlərin ardınca gedənlərə münasibətdə, onların bidətləri barəsində susmaq, onlardan çəkindirməkdən imtina etmək, onlar qarşısında yaltaqlanmaq, həmçinin onların səbəb olduğu təhlükə və şərin kiçildilməsi və lazımi qədər qiymətləndirilməməsi şəklində təzahür edən yolverilməz tolerantlıq və həlimlik şəklində  Qurana, Sünnəyə və sələflərin mənhəcinə zidd getməkdir”³.

Digər sözlərlə, mumeyyilər (المميعة) –  sərhədlərin silinməsi (təmyi’) ideyasını icazəli görən və təbliğ edən, yəni, Əhli-Sünnə ardıcılları və digər bidətçi firqələrin davamçıları arasındakı sərhədləri “əridən” və silən şəxslərdir. Şeyx Rabi ibn Hədi əl-Mədxali (Allah onu qorusun) mumeyyilərə münasibətdə demişdir:

“Bu sözün altında İslamın əsaslarını silən (əridən), yumşaldan, zəiflədən və hətta onlara qarşı müharibə aparan insanlar nəzərdə tutulur”⁴.

Bu termini (və ya bu termindən törəmə bənzər mənalı sözləri)  istifadə və ya tətbiq edən görkəmli sələfi alimləri arasında aşağıdakı alimlər olub:
▪ Şeyx Muhamməd Nasirəddin əl-Albani (Allah ona rəhmət etsin)
▪ Şeyx Muhamməd Aman əl-Cami (Allah ona rəhmət etsin)
▪ Şeyx Muqbil ibn Hədi (Allah ona rəhmət etsin)
▪ Şeyx Əhməd ən-Nəcmi (Allah ona rəhmət etsin)
▪ Şeyx Saleh əl-Fovzan (Allh onu qorusun)
▪ Şeyx Əbdül Muhsin əl-Abbad (Allah onu qorusun)
▪ Şeyx Rabi ibn Hədi əl-Mədxali (Allah onu qorusun)
▪ Şeyx Ubeyd əl-Cabiri (Allah onu qorusun)⁵

Qeyd etmək lazımdır ki, “sərhədlərin silinməsi” ideyasının müasir banisləri və təbliğatçıları ixvanlardır. Öz seçicilərinin sayını artırmq və müsəlman rəhbərləri devirmək (xüruc) məqsədilə  daha çox tərəfdar toplamaq üçün, ixvanlar əqidə məsələlərində zəlalətləri və nöqsanlarından asılı olmayaraq bütün müsəlman firqələrinin birləşməsi ideyasını təbliğ etməyə bаşladılar. Əqidə məsələlərində ciddi nöqsanlar sadəcə “xətalar” adlandırıldı və belə bir fikir irəli sürüldü ki, “daha mühüm bir məqsəd naminə” – hakimiyyətə gəlmək naminə bu “xətalara” əhəmiyyət verməmək lazımdır. İxvanlar təriqətinin banisi və ideoloji lideri Həsən Bənna bu nəzəriyyəsi üçün “sərhədlərin silinməsi” (təmyi’) ideologiyasının əsasında duran, ixvanların “qızıl qaydasını” müəyyən etdi: “Ümumi məqsədlərimiz əsasında əməkdaşlıq edək və ixtilaf etdiyimiz məsələlərdə bir-birimizi bağışlayaq”.

Beləliklə, ixvanların nəzəriyyəsinə müvafiq olaraq, bidətçi firqələr “xəta” işləmək ehtimallarının olmasına baxmayaraq, bütövlükdə “doğru (haqq)” yolda olan firqələr adlandırılaraq demək olar ki, 4 sünni məzhəbinə bərabər tutuldu. Hətta Peyğəmbərin (Allahın ona salavat və salamı olsun) səhabələrini lənətləyən və onlara dil uzadan rafiziləri də bir çox ixvanlar bidətçi firqələr sırasından çıxararaq “doğru (haqq)” yolda olan müsəlmanların sıralarına daxil etdilər.

Tezliklə ixvanların nəzəriyyələrinin təsiri altında özlərini “sələfi” kimi qələmə verən dəvətçilər “sərhədlərin silinməsi” (təmyi’) ideyasını bir qədər dəyişdirilmiş formada təbliğ etməyə başladılar.
Qeyd etmək lazımdır ki, ixvanların xələfi olan süruri-qutbçular zor gücü ilə hakimiyyətə gəlmək ideologiyası ilə bərabər, öz tərəfdarlarının sayını artırmaq üçün həm də ixvanlara məxsus “sərhədlərin silinməsi” prinsipinin tərəfdarı idilər. Lakin, burada söhbət açıq şəkildə xəvaric-süruri əqidəsinə çağırmayan, hətta müəyyən mənada onları pisləyən  təbliğatçılardan gedir. Buna baxmayaraq, bu şəxslər doğru yoldan azmış müxtəlif süruriləri, qutbçuları və digər bidətçiləri “xətaya yol vermiş sələfilər” adlandıraraq müdafiə və tövsiyyə edirlər. Bu başabəla təbliğatçılar sələfilər və bidətçilər arasında sərhədləri aradan qaldırmaq və müxtəlif azmış şəxslərin əqidə məsələlərində zəlalətlərini sadəcə “sələfilikdən çıxarmayan xətalar” adlandırmaqla onları sələfilərin sıralarına daxil etmək üçün müxtəlif qaydalar və prinsiplər uydurmağa başladılar.

Beləliklə, öz gizliliyi və müəyyən mənada sələfiliyə bənzəməsi səbəbi ilə sələfi dəvətinə münasibətdə törədilmiş yeni fitnə, sürurilərin fitnəsindən daha təhlükəli oldu. Əgər Salman və Səfərlə əlaqəli hadisələrdən sonra süruriləri  xüsusiyyətlərinə əsasən asanlıqla tanımaq mümkün idisə, mumeyyilərin sələfi dəvətinin əleyhinə törətdiyi fitnələri müəyyən etmək daha da mürəkkəbləşdi.  Axı bəzi mumeyyilər ilk baxışdan sələfiliyə çağıran və dində müxtəlif bidətləri, həmçinin süruri və qutbçu görüşlərini pisləyən zahiri “sələfilərdir”. Onların sələfilərdən yeganə və ən əsas fərqi odur ki, onlar müxtəlif bəhanələrlə və uydurulmuş saxta (əsassız) qaydalarla sələfilikdən azmış şəxslərdən çəkindirmək istəmir və onları tövsiyyə etməyə davam edirlər. Beləliklə, mumeyyilər sələfilər arasında müxtəlif bidətçi görüşləri dolayı yolla yayan şəxslərdir. Yəni, mumeyyilər özləri sələfilər arasında ictimai olaraq müxtəlif bidətləri yaymaya da bilərlər, lakin, onlar müxtəlif təhlükəli zəlalətləri təbliğ edən şəxsləri sələfilərə tövsiyyə edir və nəticə etibarilə onları və bütövlükdə müsəlmanları doğru yoldan azdırırlar.

Şeyx Rabi ibn Hədi əl-Mədxali (Allah onu qorusun) “sərhədlərin silinməsi” (təmyi’) ideyasının liderlərindən biri olan Əbul-Həsən əl-Məribiyə⁶ münasibətdə aşağıdakıları demişdir:

“Onun fitnəsi insanar üçün daha çox dolaşıq oldu. Məhz bu səbəbdən bu fitnə, sələfi mənhəcinin və onun ardıcıllarının rastlaşdığı ən təhlükəli fitnəyə çevrildi. Çünki, bu fitnənin ideoloqları böyük fəsadlar törədərək özlərini sələfi mənhəcinin nümayəndələri olduğunu nümayiş etdirmək üçün əllərindən gələni etdilər”.⁷

Həmçinin, şeyx Muhamməd ibn Hadidən (Allah onu qorusun) sələfilər və hizbçilər arasında dolaşaraq onlar arasındakı sərhədləri silənlər barədə soruşdular:

“Sual verən: Əgər hər hansı sələfi ixvanla qarışır və onunla dostluq edirsə,  yuxarıda deyilənlər ona da şamil olunur?”

Şeyx Muhamməd ibn Hadi: Bəli. O özü də qarışdığı və dostluq etdiyi şəxs kimi olur.

Sual verən: Şeyx, bütün bunlarda “fayda və zərər” nəzərə alınır?

Şeyx Muhamməd ibn Hadi: “Əgər sənin dediyin məsələlərdə bu cür hərəkət edilməsə, Əhli-Sünnə sadəcə bidətçilərin haqqında danışdığı faydadan daha çox, zərərə uğrayacaq. Əhli-Sünnə hesab edir ki, bu cür insanlardan gələn ziyan, (açıq-aşkar) hizbçilərdən gələn ziyandan daha pisdir.  Çünki, hizbçilər özlərini açıq-aydın büruzə verirlər və onların təhlükəsindən qorunmaq, bu sələfi və hizbilər arasında olan (və ya dolaşan) bu şəxslərin zəlalətlərindən daha asandır…Onlar həm onlarla, həm də bunlarla (həm sələfilər və həm də hizbçilərlə) dostluq etməyə çalışırlar. Lakin, nəticə etibarilə onlar sələfiləri zay edirlər və bununla bərabər hizbçiləri təshih etmirlər. Odur ki, (açıq-aydın) hizbçilərdən daha çox, belələrindən çəkinmək vacibdir”⁸.

Beləliklə, sələfi donuna girmiş mumeyyilər iki əsas səbəbə görə əslində yeni simalı ixvanlardır:
▪ Birincisi, ixvanlar kimi, onlar da öz azğın qaydaları əsasında əslində haqq yolda olmayanları, haqq yolla gedənlərin sıralarına daxil edirlər:
▪ İkincisi, öz azğın qaydalarını tətbiq etməklə, onlar əsasən məhz müsəlman rəhbərlərin devrilməsinə (xüruc) çağıran və bunu icazəli görən müxtəlif ixvan-qutbçuları tövsiyyə edirlər.

 

“Sərhədlərin silinməsi” ideologiyasının təkamül tarixi

Bu fitnə toxumlarını sələfilərin sıralarına ilk səpən Adnan Arur adlı şəxs olmuşdur. Bir müddət şeyx Muhamməd Nasirəddin əl-Albani (Allah ona rəhmət etsin) dərslərinə qatılan bu şəxs özünü sələfi kimi qələmə verərək dəvətlə məşğul olmağa başladı. O, xüsusilə Avropada fəal dəvət aparırdı. Məhz burada o, ixvançılığı yeni simada yaymağa başladı. Fransa, Hollandiya və Böyük Britaniyada keçirilən müxtəlif dini seminarlarda o, müxtəlif haqq yoldan azmış şəxsiyyətləri, o cümlədən müasir təkfirçilərin ideoloji atası sayılan Seyyid Qutbu müdafiə etmək üçün özünə məxsus yeni ixvan qaydalarını yaymağa başladı. Bu qaydalardan:

“Biz (şəxsləri) düzəltməli, lakin, onları cərh^[1] etməməliyik” (نصحح ولا نجرح).

“(Şəxsləri) mühakimə etmə, yoxsa mühakimə olunacaqsan” (من حَكَم حُكِمَ عليه).

“Əgər mühakimə etsən, mühakimə olunacaqsan. Əgər dəvət etsən, əcr qazanacaqsan”  (اذا حاكمت حوكمت وإذا دعوت أجرت).

Əslində, sələfi alimlərinin də qeyd etdiyi kimi, Arurun “Biz (şəxsləri) düzətlməli, lakin, onları cərh etməməliyik” qaydası ixvanlar firqəsinin banisi olan Həsən Bənnanın qaydasından başqa bir şey deyildir: “Ümumi məqsədlərimiz əsasında əməkdaşlıq edək və ixtilaf etdiyimiz məsələlərdə bir-birimizi bağışlayaq”.

Həmçinin Arur digər bir ixvan prinsipi olan mənhəc əl-muvəzənət (منهج الموازنات) və ya “yaxşı və pis əməllərin müvazənə (çəkilməsi)” prinsipinin fəal təbliğçilərindən idi. Bu prinsipə əsasən, əgər sən hər hansı bir bidətçidən çəkindirirsənsə, o zaman “adil” olmaq üçün onun zəlalətləri ilə bərabər yaxşı əməllərini də qeyd etməlisən. Hələ Arurdan öncə ixvanlar müxtəlif azmış insanları, xüsusilə öz əqidələrində böyük zəlalətə malik olan Seyyid Qutbu və Həsən Bənnanı müdafiə etmək üçün bu prinsipi tətbiq etmişdilər. Əhli-Sünnə alimləri mənhəc əl-muvəzənət haqqında öyrəndikdə, onu tənqid etdilər və bu prinsipin bidət olduğunu izah etdilər⁹. Onlar izah etdilər ki, insanın tərcümeyi-halını tərtib etməklə onun özündən çəkindirmək arasında fərq var. Birinci halda bidətçilərin bəzi yaxşı əməllərini qeyd etmək icazəlidir, əgər bu, oxucuları və ya dinləyiciləri doğru yoldan azdırmayacaqsa. İkinci halda (yəni, müsəlmanların hər hansı bir şəxsdən çəkindirilməsi halında) bu insanın yaxşı əməlləri barədə danışmaq qadağandır. Çünki bu, çəkindirməni kəsərdən salacaq və lazımi effekti verməyəcək. Bundan əlavə, xüsusilə əgər dinləyicilər elm tələb etməyən müsəlmanlardırsa, bu, əksinə bidətçi haqqında yaxşı rəyin formalaşmasına səbəb olacaq.

Arurun ixvançılığı həmçinin onun müasir xəvariclərin ideoloji atasına – Seyyid Qutba olan hədsiz sevgisi və onun ünvanına ifrat təriflər yağdırmasında açıq-aydın büruzə olunur. İlk öncə Allahdan, daha sonra isə sələfilərdən qorxmayan bu şəxs elan edib ki, guya Seyyid Qutb mənhəc mövzusunda danışanların ən yaxşısı olub!¹⁰

Lakin, Uca Allah Adnan Arurun azğın qaydalarını Peyğəmbərin varisləri olan həqiqi Əhli-Sünnə alimlərinin vasitəsilə ifşa etdi. Bundan əlavə, sələfi alimləri bütün müsəlmanları Adnan Arurun özündən də çəkindirməyə başladılar. Ondan və onun azğın ixvan qaydalarından çəkindirən sələfi alimləri arasında aşağıdakı şeyxlər (və digərləri) var:

• Şeyx İbn Useymin (Allah ona rəhmət etsin)
• Şeyx Əhməd ən-Nəcmi (Allah ona rəhmət etsin)
• Şeyx Zeyd əl-Mədxali (Allah ona rəhmət etsin)
• Şeyx Rabi ibn Hədi əl-Mədxali (Allah onu qorusun)
• Şeyx Saleh əl-Fovzan (Allah onu qorusun)
• Şeyx Əbdül Muhsin əl-Abbad (Allah onu qorusun)
• Şeyx Ubeyd əl-Cabiri (Allah onu qorusun)
• Şeyx Muhamməd bin Hadi (Allah onu qorusun)¹¹

Adı çəkilən alimlərin Adnan Arur və onun qaydaları ilə əlaqəli söylədikləri bəzi fikirləri təqdim edirik ki, oxucu bu qaydaların nöqsanlı olduğunu öyrənsin və buna əmin olsun:

Şeyx İbn Useymin:

Avropalı sələfi gənclərin şeyx İbn Useyminlə (Allah ona rəhmət etsin) görüşlərindən birində, ondan Adnan Arurun bəzi qaydaları barədə şərhlər verməyi xahiş etdilər:

“Sual verən: Bidətçilərin düşdüyü bidətlərə münasibətdə “Biz (şəxsləri) düzətlməli, lakin, onları cərh etməməliyik” qaydası şamil olunurmu?”

Şeyx İbn Useymin: Bu, yalnış qaydadır. Əksinə, biz, öz təkkəbbürünə görə haqqdan boyun qaçıranları cərh edirik.

Sual verən: İkinci qayda: “Mühakimə etmə, yoxsa mühakimə olunacaqsan”.

Şeyx İbn Useymin: Bu qaydalar yaltaq qaydalardır.

Sual verən: Üçüncü qayda: “İnsanın niyyətinin onun əməlləri ilə heç bir əlaqəsi yoxdur”.

Şeyx İbn Useymin: Bu yalandır, çünki Peyğəmbər (Allahın ona salavat və salamı olsun) demişdir: “Həqiqətən də əməllər ancaq niyyətlərə görə qiymətləndirilir”.

Sual verən: Dördüncü qayda: “Bəzi insanlar şərt qoyurlar ki, cərh yalnız heç bir şübhə olmayan dəlillərə əsaslanmalıdır” (qətiyyətu əs-sübut (mütəvatir nəzərdə tutulur – qeyd.))

Şeyx İbn Useymin: Bu doğru deyil.

Sual verən: Beşinci qayda: “Bəzi insanlar şərt qoyurlar ki, əgər sən insanın xətası haqqında eşitsən və ya oxusan, o insandan nəyi nəzərdə tutduğunu dəqiqləşdirmədikcə və ona nəsihət etmədikcə onun halı haqqında hökm verməməlisən. Başqa cür hərəkət edən isə münafiqlərin əlamətlərindən birinə malikdir”.

Şeyx İbn Useymin: Bu yalnış fikirdir.

Sual verən: Axırıncı qayda: “Sən bir insandan çəkindirdikdə və ya ona nəsihət etdikdə, ədaləti qorumaq üçün onun xətaları haqqında danışdıqda, onun yaxşı əməllərini də göstərməlisən”.

Şeyx İbn Useymin: Sənə deyirəm – yox, yox və bir daha yox! Bu cür şeylər danışmaq xətadır. Qulaq as, ey insan, mən kimdənsə çəkindirdikdə, çəkindirməm kəsərdən düşməsin deyə, mən onun yaxşı əməlləri haqqında danışmamalıyam.

Sual verən: Hətta əgər bu insan Əhli-Sünnədən olsa da?

Şeyx İbn Useymin: Fərqi yoxdur, o Əhli-Sünnədəndir ya yox. Mən necə bir insandan çəkindirə və eyni zamanda onu tərifliyə bilərəm!? Məgər bu məntiqə uyğundur?!¹²

Şeyx Saleh əl-Fovzan:

“Sual verən: Biz Avropada, daha dəqiq desək Hollandiyada yaşayan bir qrup qardaşıq. Vermək istədiyimiz bəzi suallar var.

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Buyurun, verin.

Sual verən: Biz sizdən bəzi qaydalar haqqında soruşmaq və bu qaydaların Əhli-Sünnənin əsaslarına müvafiq olub-olmadığını bilmək istəyərdik. Birinci qayda: “Biz (şəxsləri) düzətlməli, lakin, onları cərh etməməliyik”. Bu qayda haqqında nə deyə bilərsiniz? Allah əcrinizi versin.

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Bu qaydanın heç bir dəlili yoxdur! Bu qayda üçün heç bir dəlil yoxdur. Uydurma yolların davamçılarını cərh etmək lazımdır.

Sual verən: İkinci qayda: ”Əgər mühakimə etsən, mühakimə olunacaqsan. Əgər dəvət etsən, əcr qazanacaqsan”.

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Bu qayda bidətdir. Bu qaydanın heç bir dəlili yoxdur. Əksinə, uydurma yolların davamçıların mühakimə və ifşa etmək lazımdır. Bəli.

Sual verən: Üçüncü qayda: “Adil olmaq üçün, (azmış şəxsin) xətaları ilə bərabər onun yaxşı əməllərini də göstərməlisən”.

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Mən deyirəm: bu qayda da uydurma qaydadır. Bu yalnış qaydadır. Biz müşriklər haqqında danışanda, onların pis əməlləri haqqında danışırıq və yaxşı əməlləri haqqında danışmırıq.

Sual verən: Bu bidətçilərə də aiddir?

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Nə bidətçilərə də aiddir?

Sual verən: Bu qaydanın müəllifi deyir: “Adil olmaq üçün, (azmışın) xətaları ilə bərabər onun yaxşı əməllərini də göstərməlisən…”

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Müşrik və bidətçi arasında heç bir fərq yoxdur. Əgər sən bidətçilər haqqında danışırsansa, onların pis əməlləri haqqında danışmalı və yaxşı əməlləri haqqında danışmamalısan. Allah bizə düşmənlərin pis əməllərini bildirib, yaxşı əməllərini isə bildirməyib. Bu qaydalar Arura məxsusdur?

Sual verən: Bəli, bu onun qaydasıdır, şeyx.

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Belə də başa düşdüm. Bu qaydalar uydurmadır və qəbuledilməzdir. Bu qaydalara artıq rəddiyyələr yazılıb.

Sual verən: Dördüncü qayda: “İnsanın xətasını göstərmək icazəlidir, amma onu cərh etmək qadağandır”. Bu qayda səhihdir?

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Bu qayda “Biz (şəxsləri) düzətlməli, lakin, onları cərh etməməliyik” qaydasına bənzəyir. Bu elə eyni qaydadır.

Sual verən: Möhtərəm şeyx, bu qaydalara dəlil kimi o (Arur) aşağıdakıları deyib: “Niyə namazı tərk edəni küfrdə ittiham etdiyinə görə imam Əhməd pislənmir, amma Seyyid Qutb guya müsəlman cəmiyyətlərini küfrdə ittiham etdiyinə dair bəzi fikirlərinə görə pislənir? Halbuki, faktiki olaraq bu (müsəlman) xalqları küfrdə ittiham etdiyi üçün imam Əhməd pislənmir”. Bu sözləri necə şərh edə bilərsiniz?

Şeyx Saleh əl-Fovzan: İmam Əhməd şəriət dəlillərini və onların tətbiqi üsullarını bilən görkəmli alimdir. Seyyid Qutb isə şəri elmi olamayan və bu elmlər haqqında təsəvvürü olmayan bir cahildir. Onun (Qutbun) dediklərinə dair dəlili yoxdur. Odur ki, imam Əhmədin Seyyid Qutbla müqayisə olunması ədalətsizlikdir.

Sual verən: Həmçinin o demişdir: “Mən dünyada mənhəc haqqında Seyyid Qutb kimi danışan birini tanımıram. Onun mənhəc haqqında bütün yazdıqları əsasən doğrudur”. Daha sonra ondan (Arurdan) bu fikir haqqında soruşduqda, o demişdir: “Mənhəc dedikdə, mən siyasi seçkilər və sui-qəsdlər kimi mövzulara dair məsələləri nəzərdə tuturdum. Mən onu nəzərdə tuturam ki, onun (Qutbun) yaşadığı dövrdə, yəni, 50-ci illərdə dünyada mənhəc haqqında danışan heç kimi tanımıram…”.

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Bəli, doğrudur, o (Arur) bilmir. O, bilmir, çünki, o cahildir, biz isə bilirik, həmd olsun Allaha. Biz bilirik ki, Seyyid Qutbdan əvvəl və sonra yaşamış bütün (sələfi) alimləri ona (Qutba) və onun əqidəsinə ziddirlər. Sizə aydındır?

Sual verən: Bəli.

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Bax beləcə.

Sual verən: Həmçinin o, bu sözləri demişdir: “Əhli-Sünnə mənhəcinin altında gizlənməklə, o, deyilmiş bircə xəta və ya qeyri-aydın söz səbəbilə insanları nüfuzdan salır və yamanlayır…”(ardınca audioyazıda deyilən sözlər aydın eşidilmir). Siz bu sözləri necə şərh edə bilərsiniz?

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Bu, onun bidət tərəfdarlarını müdafiə və tövsiyyə etmək niyyəti ilə dediyi əsassız sözlərdir.

Sual verən: Həmçinin o, demişdir: “Əgər müxtəlif camaatlar (firqələr, partiyalar, qruplaşmalar) arasındakı ixtilaflar diqqətlə öyrənilsə, bu ixtilafların əsasən əqidə və ya mənhəc məsələlərindəki ixtilaflara yox, əxlaqi aspektlərə qayıtdığına əmin olmaq olar”. Bu doğrudur?

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Xeyr, doğru deyil. İxtilaflar əxlaqi yox, əqidə məsələlərindədir. O, sadəcə olaraq bununla onları (Əhli-Sünə yolundan azmış şəxsləri) müdafiə etmək istəyir.

Sual verən: Onun (Adnan Arur) haqqında nə deyə bilərsiniz?

Şeyx Saleh əl-Fovzan: O ümumiyyətlə alim deyil. O, Səudiyyə Ərəbistanına hansısa peşə ilə məşğul olan bir işçi kimi gəlib. Daha sonra o öz əqidəsini büruzə verib…

Sual verən: Biz sizdən onunla əlaqəli son nəsihət eşitmək istəyərdik. O, Avropaya gəldikdə sələfi gənclərə onun dərslərinə qatılmağı tövsiyyə edirsiniz?

Şeyx Saleh əl-Fovzan: Mən sələfi gənclərə onu boykot etməyi və onun dərslərinə qatılmamağı tövsiyyə edirəm. Bu ona və onun kimilərə də aiddir¹³.

Şeyx Əbdül Muhsin əl-Abbad:

“Sual verən: Biz bəzi qaydalar eşitmişik və bu qaydalara dair şübhələrimiz var. Sizə bu qaydaları oxumaq istəyərdik ki, bu qaydaları şərh edəsiniz və onların Əhli-Sünnə ardıcıllarının sabit əsaslarına müvafiq olub-olmadığını bizə izah edəsiniz. Bu qaydalardan biri: “Biz (şəxsləri) düzətlməli, lakin, onları cərh etməməliyik”. Digər bir qayda isə belədir: “Əgər sən (şəxslərin halı barədə) mühakimə yürütsən, özün də mühakimə olunacaqsan, lakin, əgər dəvət etsən, əcr qazanacaqsan”.

Şeyx Əbdül Muhsin əl-Abbad: Xatırlatdığın bu qaydaların müəllifi kimdir?

Sual verən: Şeyx, bu qaydaların müəllifi Adnan Arur adlı bir şəxsdir.

Şeyx Əbdül Muhsin əl-Abbad:  Sizə nəsihətim – onun qaydalarını tərk edin və ondan elm almayın, çünki, onun başı çıxmır və xətaları var. Mən hələ çoxdan onun bəzi sözləri ilə tanış oldum və o sözlərdə elə məqamlar gördüm ki, o haqda danışmaq olmaz. Odur ki, onu dinləməyə son qoymaq və onun sözlərinə fikir verməmək lazımdır. Əksinə, müsəlman, şeyx İbn Bəz, şeyx İbn Useymin, şeyx Saleh əl-Fovzan, şeyx Əbduləziz Ali Şeyx kimi nüfuzlu alimlərin və mənhəcində şübhə olmayan digər  nüfuzlu alimlərin sözlərini və dərslərini dinləməlidir. Adnan Arur qardaşa gəldikdə isə, mən artıq onun bəzi sözləri ilə tanış oldum və gördüm ki, onun başı çıxmır və xətaları var. Odur ki, ona və onun sözlərinə yönəlmək düzgün deyil. Onun haqqında qısa olaraq bunları deyə bilərəm və onun, yaxud digər şəxsin qaydalarını sizə xatırlatmağa ehtiyac yoxdur.

Sual verən: Biz sizdən son nəsihət eşitmək istəyirik. Onun dərslərinə qatılmağı tövsiyyə edirsinizmi?

Şeyx Əbdül Muhsin əl-Abbad: Allaha and olsun mən hesab edirəm ki, siz onun dərslərinə qatılmamalısınız. Hələ ki, o, bu yoldadır, siz onun dərslərinə qatılmamalısınız” ¹⁴.

Beləliklə, Arurun fitnəsi əksər gənc sələfilər arasında şübhələr və ixtilaflar salmaqla sələfi dəvətinə güclü ziyan vura bildi. Şeyx Rabi ibn Hədi əl-Mədxali (Allah onu qorusun) Aruru təsvir edərkən demişdir:

“Adnan Arur bütün bəlaların bəlası və bütün fitnələrin fitnəsidir. Mən sələfi mənhəci və onun ardıcılları üçün ondan daha zərərli insan görmədim. Mən bu qədər səy göstərərək sələfilər arasında fitnə və qarşılıqlı nifrət salaraq onlar arasında təfriqəyə nail olan onun kimi birini tanımıram” ¹⁵.

Yalnız əksər nüfuzlu sələfi alimləri Arurun zəlalətləri barədə xəbər tutduqdan və tədqiq etdikdən və ondan və onun ideologiyasından çəkindirdikdən sonra Arurun fitnəsi tədricən səngiməyə başladı. Artıq bu gün əksər sələfilər üçün batil haqqdan ayrılıb.
(وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ ۚ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا ( ٨١
“De: “Haqq gəldi, batil yox oldu. Çünki batil (öz-özlüyündə) yoxluğa (heçliyə) məhkumdur!” (Müqəddəs Quran, 17:81).
Adnan Arurun başlatdığı fitnə barədə söhbətimizi yekunlaşdırmazdan əvvəl, bu fitnənin yayılmasında müəyyən rol oynamış bir şəxsi də xatırlamaq yerinə düşərdi. Burada söhbət mərakeşli dəvətçi Muhamməd Məğravidən gedir. Adnan Arurun ətrafında fitnə baş qaldırdıqda, Məğravi müdaxilə edərək öz əqidəsindən əl çəkməsi üçün Arura nəsihət etməyə çalışdı. Lakin, dərin və sabit elminin olmaması səbəbi ilə Məğravi Arur tərəfindən aldadıldı və onun tərəfdarlarından və müdafiəçilərindən birinə çevrildi. Sonradan  Məğravinin çoxsaylı zəlalətləri, xüsusilə onun günahlar törətmələri səbəbi ilə bütün müsəlman cəmiyyətlərin təkfir edilməsi haqqında fikirləri sələfilərə məlum oldu. Nəticədə əksər məşhur alimlər, o cümlədən şeyx İbn Useymin (Allah ona rəhmət etsin) ondan çəkindirdilər ¹⁶¹⁷.

Ardı:
Mumeyyilər kimlərdir və ya ixvanlığın yeni siması (2-ci hissə)

 

^[1]Cərh etmək – bir adamı tənqid etmək, onun xətalarını bəyan etmək və ondan çəkindirmək mənalarını verir.